Günlük Piyasa Bülteni

Güncel Piyasa ve Döviz Haberleri 15/07/2019 - Pazartesi

S-400 sevkiyatı başladı. CAATSA devre giriyor mu? Fitch not indirdi
 

• Cuma günü Rus menşeili S-400 hava savunma sistemlerinin sevkiyatı Ankara’ya intikal ederken, ABD-Türkiye hattında diplomasi de hız kazandı 
• S-400’lerin ilk sevkiyatının teslim edilmesinin ardından ABD Savunma Bakanı yaptığı açıklamada, “F-35’lerle ilgili duruşumuz değişmedi. S-400 teslimatıyla ilgili bugün basın toplantısı düzenleyeceğiz” açıklamasını yaptı 
• Hatırlanacağı üzere, geride bıraktığımız haftalarda, öncelikle ABD Merkez Bankası FED’den ay sonu beklenen faiz indirimine paralel artan risk iştahı, Türk mali piyasalarına da sınırlı olarak yansımış, USD/TRY kuru 5,58 seviyelerine kadar gerilemişti 
• Akabinde, TCMB Başkanı Sn. Çetinkaya’nın görevinden alışılmadık bir şekilde alınması ardından iyimser havası sekteye uğrayan USD/TRY kuru, S-400 gerginliği ile de birleşince, Cuma günü yönünü sert bir şekilde yukarıya çevirdi 
• Haftanın son iş gününe 5,67’li seviyelerden başlaması ardından, Pentagon’un basın toplantısı düzenleyeceği haberi ile günün son işlem saatlerinde 5,78 seviyesine varan sert bir yükseliş kaydetti. Kur cephesinde yaşanan harekete paralel Borsa Istanbul’un da tepkisi haliyle sert oldu. Bankacılık endeksi önderliğinde (XBANK endeksi %3,35 düştü) ana endeks 97bin seviyesine çekildi. Türkiye’nin riskini gösteren 5 yıl vadeli CDS primleri de benzer bir şekilde 400 sınırına yeniden yaklaştı 
• Lakin, ne hikmetse, Pentagon’un toplantıyı önce ertelediği daha sonra da yapılan yeni açıklama ile iptal edildiği duyuruldu. Toplantının iptal edilmesi ardından USD/TRY kurunun 5,71’li seviyelere kadar gevşeyerek haftayı bitirmeye çalışması ardından bu sefere gece yarısı Uluslararası Kredi Derecelendirme Kuruluşu Fitch Türkiye’nin kredi notunu indirdi 
• Fitch’in not indirim kararı ardında, TCMB Başkanı Sn. Çetinkaya’nın görevden alınması, Sn. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ortodoks olmayan para politikası görüşleri ve olası ABD yaptırımları ön plana çıkarken, karar vermede artan kurumsal erozyonun altı çizildi 
• Fitch’e göre, Kasım 2012’deyatırım yapılabilir seviyeye yükselen Türkiye, geçen 7 sene zarfında 3 kez not indirimi ile karşı karşıya kalarak, yatırım yapılabilir seviyenin 3 kademe altına indi. Fitch kararı ardından sığ Asya piyasasında yeni bir satış baskısına maruz kalmayan USD/TRY kuru haftayı 5,72’li seviyelerde tamamladı 
• Türkiye’ye not veren kredi derecelendirme kuruluşları arasında Moodys ve S&P, Türkiye’yi yatırım yapılabilir seviyenin 4 kademe altında tutuluyor. Haliyle, not indirimi TL ve TL cinsi yatırım araçları için olumsuz bir gelişme. Not zayıfladıkça, borçlanma maliyeti artıyor. Bu da ister istemez mutfakta tencerenin kaynama fiyatını artırıyor 
• Bir zamanlar yan kulvarımızda koşan Rusya, Brezilya, G. Afrika gibi ülkeler sınıfından çıkarak Kenya, Ürdün, Yunanistan, Angola, Ermenistan, Nikaragua gibi ülkeler sınıfına maalesef girmiş olduk
• S-400, Pentagon basın toplantısı ve Fitch’in not indirimi derken, hafta sonu Bloomberg haberine göre, ABD cephesinde meşhur CAATSA yaptırımları olarak bilenen ve 12 maddede oluşan (hafiften daha ağıra doğru) yaptırımlar, 5 madde halinde Türkiye’ye uygulanmak için Başkan Trump’ın onayına sunuldu.
• Habere göre 3 ayrı set olarak hazırlanan yaptırım planı Trump’ın birini onaylamasıyla, 15 Temmuz'un yıldönümünü geçtikten sonra açıklanacakmış 
• G-20 zirvesinde, Obama döneminde Türkiye’ye (Patriot satışları) adil davranılmadığını söyleyen Başkan Trump’ın Ankara cephesinde yarattığı muafiyet beklentisi veya yaptırımların düşük dozda tutulacağı inancına rağmen, gerek Pentagon’un gerekse de Senato’nun Türkiye’ye daha ağır bir fatura çıkarılması niyeti taşıdığını okuyoruz 
• Öte yandan, Sn. Cumhurbaşkanı Erdoğan: “Faiz oranlarında yıl sonuna kadar belli bir hedefimiz var. Bunu da başaracağız. Ciddi manada bunu düşüreceğiz. Bu düştüğü anda enflasyonun ciddi manada düştüğünü göreceksiniz. Şu andaki hedeflerimizi belirledik. Adımlarımızı buna göre atacağız” dedi. Kuvvetle muhtemel, enflasyonun %15-16 bandına inmesine rağmen TCMB’nin politika faizinin %24 olduğunu ve Türkiye’nin ödediği reel getiri hızla sıfıra çekilecek 
• TCMB Başkanı’nın görevden alınması ve akabinde hükümetin büyüme politikaları ile eşgüdümlü bir çizgiye geçeceğine inanmaya başladığımız bu yeni dönemde, Türkiye daha düşük bir faiz ama daha yüksek bir kur politikası ile yola devam etme yönünde majör anlamda şerit değiştirmeye çalışıyor. Bu konuyu önümüzdeki günlerde bültenlerimizde daha inceden irdeleyeceğiz 
• Bugün 15 Temmuz hain darbe girişiminin yıldönümü nedeniyle Türk Mali piyasaları kapalı konumda olacak. Haliyle, likiditenin düşük seyretmesini, önemli bir haber veya gelişme olmaması koşulu ile uluslararası piyasalarda işlem gören USD/TRY kurunun Cuma kapanışına paralel 5,72 seviyelerinde salınmasını bekliyoruz 
• Yurtdışı cephede ise, sabah saatlerinde sakin bir açılış görüyoruz. Asya borsaları yatay seyrederken, makroekonomik cephede önemli bir veri göremedik 

Meşhur CAATSA yaptırımları nedir?
 
Kısa adı ile CAATSA, en yalın hali ile dost olmayan ülkelere uygulanan yaptırımlar (Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası) 2 Ağustos 2017’de Başkan Trump’ın imzasıyla yürürlüğe girdi. Bugüne kadar İran, Kuzey Kore ve Rusya’ya uygulandı. Yaptırımların dayanağında, “Rusya Federasyonu’nun savunma ya da istihbarat sektörleriyle ya da bunlar adına çalışan kurum ve kişilerle önemli düzeyde alışverişte bulunan kişi ve kurumlara yaptırım uygulanmasını" öngörüyor. Türkiye’ye Rus yapımı S-400 füze savunma sistemi sebebiyle yaptırım uygulanmasının dayanağını teşkil eden bu maddeye göre, 70 sayfalık CAATSA metninde listelenen 12 yaptırım kaleminden en az beşini seçmek zorunda. Bu kalemler şöyle sıralanıyor:

*Yaptırım kapsamına alınan kişi ve kurumlara ihracat-ithalat bankası desteğinin kesilmesi,
*Mal ve teknoloji ihracatı ruhsatı verilmemesi,
*ABD mali kuruluşlarından kredi tedarik edilmemesi,
*Uluslararası mali kuruluşlardan kredi verilmemesi,
*Mali kurumlara ABD Merkez Bankası ile doğrudan alışveriş yapma izni verilmemesi,
*Yaptırım kapsamına alınan kişi ya da kurumlarla ihale ya da sözleşme yapılmaması,
*Döviz üzerinden işlem yapılmasının yasaklanması,
*Mali kurumlar ve bankalar arasında ödeme ya da kredi transferlerinin yasaklanması,
*Yaptırım kapsamına alınan kişi ya da kurumların ABD topraklarında gayrimenkul sahibi olmasının yasaklanması,
*ABD kişi ve kurumlarının yaptırım kapsamına alınan kişi ya da kurumlardan sermaye ya da borç alışverişinin yasaklanması,
*Yaptırım kapsamına alınan kişilere ABD’ye giriş yasağı,
*Yaptırım kapsamına alınan kişi ve kurumlara benzer işlevi olan üst düzey görevlilere de yaptırım uygulanması.

Başkan hangi koşullarda muafiyet tanıyabilir?

ABD Başkanı yasa gereği en fazla 180 gün boyunca yaptırımlardan muafiyet tanıyabiliyor. Muafiyet, süresinin sona ermesinden en geç 15 gün öncesinde yine 180 günlüğüne yenilenebiliyor. CAATSA Başkan’ın yaptırımlardan muafiyet tanıma kararı vermesi halinde bunu Kongre’nin değerlendirmesine sunmasını şart koşuyor. Başkan’ın Kongre’nin ilgili komisyonuna muafiyet talebini gönderirken yaptırımlardan muafiyet verilmesinin ABD’nin ulusal güvenlik çıkarı için hayati önem taşıdığını, ABD’nin ilgili hükümetle yaptırıma konu olan meselede işbirliği sağlamak adına gösterdiği çabaları ayrıntılı bir şekilde anlatması gerekiyor.

Yaptırım süreci nasıl işliyor?

Türkiye’nin S-400’leri teslim alması halinde öncelikle ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Türkiye’nin Rus savunma ya da istihbarat sektörüyle önemli düzeyde bir alışveriş yapıp yapmadığını belirlemek üzere toplanacak. Ulusal Güvenlik Konseyi’nin bu anlamda eşiğin aşıldığına kanaat getirmesi halinde, ABD Maliye Bakanlığı olası yaptırım seçeneklerini ve etkilerini değerlendirecek ve Başkan’a hangi yaptırımların uygulanması gerektiği konusunda tavsiyede bulunacak. Bunun üzerine yaptırım öngören bir başkanlık kararnamesi hazırlanacak. Başkan kararnameye imzasını attığı anda yaptırımlar yürürlüğe girecek.

Başkan’ın kararnameyi ne zaman imzalayacağı dolayısıyla da yaptırımları resmen yürürlüğe almasına ilişkin bir zaman sınırıysa bulunmuyor.


Emre Değirmencioğlu (@emredegirmenci5)
Grup Müdürü • Group Manager
Hazine Bölümü • Treasury Department